20 lut 2020

 

Pas pojezierzy zajmuje północną część Polski (bez pobrzeży) oraz część środkowo-zachodnią. Łącznie jest to około 1/4 powierzchni kraju. W ramach Pojezierzy Polskich zostały wydzielone trzy główne krainy fizycznogeograficzne: Pojezierze Pomorskie oraz Pojezierze Wielkopolskie, które oddzielone są od siebie pradoliną Toruńsko – Eberswaldzką, trzecią krainę stanowi Pojezierze Mazurskie.

Obszar dzisiejszego pasa pojezierzy przez długi czas przykryty był lądolodem skandynawskim. Około 10 tys. lat temu lądolód wycofał się zostawiając po sobie pofałdowany teren z licznymi zagłębieniami, które wypełniły wody jezior. Krajobraz charakteryzuje się przewagą wysoczyzn morenowych o powierzchni pagórkowatej lub falistej, rzadziej płaskiej. Widoczne są liczne formy pagórkowate – wzgórza te usypane zostały z materiału skalnego naniesionego przez lądolód z Półwyspu Skandynawskiego – to tak zwane moreny. W zagłębieniach pomiędzy wzgórzami znajdują się przeróżnej wielkości i kształtu jeziora – długie, wąskie i dość głębokie tzw. rynnowe (np. Jezioro Nidzkie, Tałty) lub rozległe o bardziej regularnych kształtach tzw. morenowe (np. Jezioro Śniardwy – największe jezioro w Polsce). Pagórki porośnięte są lasami sosnowymi i kwiecistymi łąkami, które najlepiej podziwiać żeglując po jeziorach. Wtedy mamy okazję zobaczyć “wodne łąki” z żółtymi grążelami i białymi grzybieniami.

Działalność lądolodu i jego wpływ na rzeźbę terenu w Polsce

W całym pasie pojezierzy mamy rzeźbę młodoglacjalną, czyli powstałą podczas ostatniego zlodowacenia północnopolskiego. Rzeźba ta nie jest jednak taka sama na wszystkich pojezierzach, poszczególne ich części znacznie od siebie się różnią. Największymi wysokościami względnymi charakteryzuje się Pojezierze Pomorskie. Miejscami teren przypomina swym wyglądem krajobraz gór niskich. Na terenie Pojezierza Wielkopolskiego wyniosłości terenu są niższe. Charakterystyczne są szerokie pradoliny i doliny rzeczne,

Pojezierze Mazurskie rozciąga się między dwoma obszarami znaczących wzniesień – Dylewską Górą (312 m n.p.m.) i Wzgórzami Szeskimi (309 m n.p.m.). Jest to lekko pofałdowany teren z licznymi płaskimi zagłębieniami moreny dennej, które wypełniła woda. W ten sposób powstały największe jeziora Polski: Śniardwy, Mamry czy Niegocin. Mają one dużą powierzchnię, ale są stosunkowo płytkie. Na przykład głębokość maksymalna największego z nich – Śniardw – to 23 metry, a najgłębsze jezioro Polski – Hańcza – ma aż 108,5 m głębokości. Jezioro Hańcza leży na sąsiednim Pojezierzu Suwalskim i zalicza się do jezior rynnowych, których główną cechą jest wydłużony kształt i duża głębokość. Inne jeziora tego typu to na przykład pobliskie Wigry (73 m głębokości) i Jezioro Ryńskie (51 m) na Mazurach.

Pojezierze Pomorskie w północnej części jest silnie pofałdowane (jak na nizinę) z licznymi wzgórzami morenowymi. To dlatego, że obszar ten znajdował się pod wpływem lądolodu przez najdłuższy czas (kontynentalny lodowiec „nasuwał” się od północy). Na Pojezierzu Kaszubskim znajduje się najwyższy punkt całego pasa pojezierzy w Polsce – Wieżyca (329 m n.p.m.). Im dalej na południe, tym teren staje się coraz mniej pofałdowany. Dominują tam równiny sandrowe i morenowe. Na Pojezierzu Pomorskim nie ma tak dużych jezior jak na Mazurach, ale jest ich znacznie więcej. To ze względu na większe pofałdowanie terenu i liczne w nim zagłębienia. Największe jeziora Pojezierza Pomorskiego – Drawsko, Wielimie czy Wdzydze – są 6–7 razy mniejsze niż Jezioro Śniardwy.

Pojezierze Wielkopolskie było przykryte lądolodem najkrócej, toteż nie zdążyły wytworzyć się formy polodowcowe o tak dużych wysokościach jak na Pomorzu czy Mazurach. Ponadto przez dłuższy czas mogły działać tam procesy denudacyjne, które wyrównywały teren. Dlatego obszar Pojezierza Wielkopolskiego jest najsłabiej pofałdowany. Dominują tam równiny morenowe i denudacyjne. Zagłębień terenu (i tym samym jezior) jest zdecydowanie mniej niż na innych pojezierzach. Największe z nich to rynnowe Gopło, które jest jednak 5,5 razy mniejsze od Jeziora Śniardwy.

POJEZIERZE MAZURSKIE;

Dla zainteresowanych;