W Azji Południowo‑Wschodniej, leżącej między 11° szerokości geograficznej południowej a 28° szerokości geograficznej północnej, występują dwa typy klimatu:
-
zwrotnikowy wilgotny – monsunowy – obejmujący środkową i północną część regionu;
-
równikowy wybitnie wilgotny zajmujący część południową.
Wspólną cechą w obu typach klimatu jest wysoka temperatura powietrza przez cały rok. Roczna suma opadów jest również wysoka: od 1500 mm do 2500 mm, ale ich przebieg w ciągu roku się różni. W klimacie równikowym miesięczne sumy opadów są wyrównane. W klimacie monsunowym występują dwie pory opadów: w okresie od grudnia do kwietnia opady są niskie, od maja do listopada – wysokie.
Monsun jest wiatrem okresowo zmiennym Jego powstanie wynika głównie ze zmian pór roku i towarzyszących im różnicom w intensywności nagrzewania powierzchni lądów i oceanów. Latem wielkie kontynenty (szczególnie Azja) nagrzewają się znacznie silniej niż sąsiednie oceany (zwłaszcza Ocean Indyjski i Spokojny). Nad lądem jest dużo cieplej, powietrze się wznosi i wytwarza potężny niż baryczny, natomiast nad chłodniejszym oceanem powstaje wyż baryczny. Wiatr o nazwie monsun letni wieje od oceanu i przynosi opady. Zimą to ląd jest zimniejszy, bo szybciej traci ciepło niż oceany, więc suchy monsun zimowy wieje znad lądu w kierunku oceanu.
Takie warunki klimatyczne umożliwiają całoroczną wegetację roślin. Wpłynęły one także na wytworzenie w tym regionie specyficznego rolnictwa nawadnianego. Roślina uprawna najlepiej dostosowana do warunków występujących w tym regionie to ryż, który jest rośliną jednoroczną, wysoką (od 1 m do 2 m); kłos zawiera od 30 do 100 ziaren zamkniętych w łusce. Największe znaczenie ma odmiana ryżu mokrego, zwanego padi, dająca wysokie plony. Mniejsze plony przynosi ryż suchy (górski) uprawiany na wyżej położonych glebach wilgotnych. Ryż jest zbożem o specyficznych wymaganiach klimatycznych – kiełkuje w temperaturze 10–15°C, do kwitnienia potrzebuje temperatury 22–30°C, aby dojrzeć potrzebuje ok. 20°C. Ryż mokry wymaga do rozwoju co najmniej 2 miesięcy o temperaturze powietrza ponad 20°C, ryżowi suchemu wystarcza temperatura 18°C przez 3 miesiące. Niezbędnym warunkiem umożliwiającym uprawę ryżu mokrego jest woda potrzebna w czasie prawie całego okresu rozwoju.
Uprawa ryżu wymaga wielkich nakładów pracy. Przygotowanie sadzonek, zalewanie pól wodą, zbiór roślin w okresie dojrzewania ziaren spowodowały wykształcenie się pewnych zachowań nazwanych kulturą ryżową. Mają one wpływ na sposoby gospodarowania i więzi między ludźmi.
W Azji Południowo‑Wschodniej ryż uprawia się na niewielkich polach, a większość pracy wykonywana jest ręcznie. Siłę zwierząt wykorzystuje się na terenach płaskich, leżących w dolinach rzecznych i w deltach rzek. Na obszarach górskich stosuje się tarasowanie stoków, aby uzyskać większą powierzchnię pod uprawę. Woda jest doprowadzana na pola rowami ze strumieni górskich, niekiedy z dużych odległości, a następnie rozprowadzana za pomocą kanałów, rowów lub rur wydrążonych w drewnie lub w pniach bambusowych. Ryż rozsiewa się najpierw w rozsadniku, w którym gleba jest staranie przygotowana: kruszy się ją i zwilża, aż uzyska konsystencję rzadkiego błota. Następnie nawozi się ją nawozami zwierzęcymi, fekaliami, szlamem ze stawów, roślinnością wodną. Tę ciężką pracę wykonuje się wspólnie z krewnymi, sąsiadami, a niekiedy uczestniczą w niej całe wiejskie społeczności. Po 20–30 dniach sadzonki są przenoszone na właściwe pole, wówczas ryżowisko jest zalewane, ale poziom wody musi być stale kontrolowany. Ważnym czynnikiem mającym wpływ na wielkość zbiorów jest doświadczenie ludzi i długoletnia tradycja w uprawie ryżu.
Na 2 tygodnie przed zbiorami spuszcza się wodę z pól, co przyspiesza dojrzewanie ziaren. Zbiór ryżu, młócenie i łuszczenie ziaren to również ciężka praca, często wykonywana ręcznie. W wielu obszarach Azji Południowo‑Wschodniej warunki klimatyczne gwarantują ciągły okres wegetacyjny, co pozwala na przynajmniej dwa zbiory ryżu rocznie. W okresie mniejszych opadów pola są często wykorzystywane dla uprawy roślin niewymagających nawodnienia.
We wszystkich państwach Azji Południowo‑Wschodniej ryż jest najważniejszą uprawą zajmującą największą powierzchnię i podstawowym zbożem służącym wyżywieniu ludności. Wielkimi producentami ryżu są również dwa najludniejsze państwa na świecie – Chiny i Indie.
Czytaj więcej;
-
Klimat MONSUNOWY I KULTURA RYŻU W AZJI;