Azja

Azja -największy kontynent na świecie o olbrzymim zróżnicowaniu geograficznym zarówno fizycznym jak i społeczno-gospodarczym. Jest zarazem kontynentem o największej na świecie liczbie ludności.

Jego powierzchnia wynosi 44,5 mln km². Zwarty obszar lądowy leży w całości na półkuli północnej – rozciąga się od równika aż do wysokich, okołobiegunowych szerokości geograficznych północnych. Na półkuli południowej położonych jest wiele azjatyckich wysp, m.in. duża część Archipelagu Malajskiego. Azja leży też prawie w całości na półkuli wschodniej – jedynym obszarem Azji znajdującym się na półkuli zachodniej jest Półwysep Czukocki.

Źródło: Mapa hipsometryczna Azji i skrajne przylądki, Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Ukształtowanie powierzchni Azji charakteryzuje się wielkim zróżnicowaniem wysokości i rozległości form terenu. Dominują wyżyny i góry, które zajmują prawie 3/4 powierzchni kontynentu. Pozostała część to niziny i depresje. Nizin jest niewiele, nie licząc rozległej Niziny Zachodniosyberyjskiej na północnym-zachodzie kontynentu, niziny występują głównie w dolinach potężnych rzek w południowej i południowo-wschodniej Azji. Azja jest najwyższym z zamieszkałych kontynentów. Średnia wysokość tego lądu wynosi 990 m n.p.m. Najwyższym szczytem jest Mount Everest (Czomolungma), leży on w Himalajach i ma wysokość 8 850 m n.p.m. Azja to jedyny kontynent, na którym znajdują się szczyty powyżej 8 000 m n.p.m. – dziesięć z nich leży w Himalajach, a cztery w Karakorum. Z kolei w Azji Zachodniej, w depresji nad Morzem Martwym, znajduje się najniżej położony punkt na lądach – w jego północnej, nieeksploatowanej przez przemysł części głębokość wynosi 425 m p.p.m.).

Głównymi czynnikami klimatotwórczymi w Azji są:

Szerokość geograficzna – duża rozciągłość kontynentu od równika aż po koło podbiegunowe.
Cyrkulacja monsunowa – wpływająca na rozkład opadów lato-zima w południowo-wschodniej i wschodniej Azji.
Prądy morskie – do najważniejszych należą prąd Kuro Siwo (ciepły) i Oja Siwo (zimny) wpływające na klimat Japonii oraz zwiększające opady w strefie wysp południowo-wschodniej Azji różne ciepłe odnogi prądu równikowego.
Wysokość nad poziomem morza – Azja jest drugim najwyżej położonym kontynentem oraz ma liczne obszary górskie co prowadzi do obniżenia temperatur i występowania opadów górskich.
Układ rzeźby terenu – obecność gór na południu i wschodzie Azji hamuje napływ morskiego powietrza w głąb lądu.
Układ linii brzegowej – mimo, iż jest ona silnie rozczłonkowana, Azja pozostaje zbitym kontynentem, bez dużego akwenu wodnego w centrum, co ma istotny wpływ na wzrost kontynentalizmu w głębi Azji.

W Azji występują wszystkie strefy klimatyczne notowane na świecie.

Mapa typów klimatu w Azji oraz klimatogramy dla wybranych stacji meteorologicznych – www.epodreczniki.pl

W 2017 roku Azję zamieszkiwały 4 mld 504 mln ludzi, tj. blisko 60% ogółu ludności świata (7 mld 550 mln). Ludność Azji rozmieszczona jest bardzo nierównomiernie, co wynika z wielkiej różnorodności środowiska przyrodniczego. W Azji znajdują się obecnie dwa największe skupiska ludności na świecie. Są to:

region wschodnioazjatycki (Chiny Wschodnie, Japonia, Płw. Koreański) – 1,7 mld ludzi;
region południowoazjatycki (Płw. Indyjski, Bangladesz, Pakistan) – 1,6 mld ludzi.