Wysokość względna i bezwzględna

Wysokość bezwzględna – wysokość mierzona od poziomu morza; wynik odczytuje się bezpośrednio z mapy (bez obliczeń) i podaje się go w metrach nad poziomem morza (w skrócie: m n.p.m.).
Wysokość względna – wysokość mierzona z dowolnego miejsca, np. od podnóża wzniesienia do jego wierzchołka. Podaje się ją w metrach (m); Wysokość względną można obliczyć i jest to różnica wysokości między wybranym obiektem a punktem odniesienia innym niż poziom morza.

Wysokość bezwzględna jest mierzona w odniesieniu do poziomu morza, a wysokość względna w stosunku do innego punktu odniesienia.

Poziomice (zwane także warstwicami lub izohipsami) to linie na mapie łączące punkty o tej samej wysokości powyżej (albo poniżej) poziomu morza. Im bliżej siebie narysowane są poziomice, tym stok jest bardziej stromy, natomiast im dalej od siebie – tym łagodniejszy. Wartości liczbowe podane przy poziomicach zawsze oznaczają wysokości bezwzględne.

Źrodło: Wysokości na mapie – epodreczniki.pl;

Rysunek poziomicowy

Na rysunku poziomicowym można odczytać np.

wysokość bezwzględną punktów A – 600 m n.p.m. i B – 750 m n.p.m.
wysokość względną punktu B w odniesieniu do punktu A, czyli 750 m n.p.m. – 600 m n.p.m. = 150 m;

Mapa poziomicowa wzgórza

Na podstawie fragmentu mapy poziomicowej opisz rzeźbę powierzchni przedstawionego terenu.

Odczytaj wysokość bezwzględną punktów A i B na załączonej mapie.
Oblicz wysokość względną punktu A w stosunku do punktu B.
Wskaż stoki wzgórza o największym i najmniejszym nachyleniu.

Rysunek poziomicowy można rozbudować, dorysowując np. poziomice, rzekę, jezioro;

Zadanie dla chętnych (na ocenę celującą) – rozbuduj rysunek poziomicowy o kolejny fragment dorysowując elementy według własnego pomysłu (zwróć uwagę, iż poziomice wokół wzniesienia są otwarte. Możesz dorysowywać z każdej strony, pamiętając, że poziomice nigdy się nie przecinają). Wydrukuj i przynieś na lekcje.

Zadanie;

Rozwiązanie;

Sprawdź na rysunku poziomicowym, co ile wykonano cięcie poziomicowe.

Odległości miedzy liniami są co 50 metrów. Wiedząc to możemy odczytać, że punkt I leży na wysokości 350 m n.p.m., punkt II – 200 m n.p.m., punkt III – 550 m n.p.m., punkt IV – 450 m n.p.m. Tak więc, największą wysokość pokona turysta wchodzący z 200 m n.p.m. na 657 m n.p.m., czyli z punktu II.
Poprawna odpowiedź to B.

2. Przełęcz to zagłębienie między dwiema rosnącymi wysokościami. Na trasie z punktu I na szczyt odległość rośnie cały czas, podobnie z punktu II i IV. Jedynie z punktu III najpierw spada, a potem ponownie rośnie. Oznacza to przełęcz (a poziomice są do siebie odwrócone zewnętrznie).

Poprawna odpowiedź to C.

Ukształtowanie powierzchni na mapach

Metoda hipsometryczna polegająca na połączeniu poziomicowego obrazu ukształtowania terenu z odpowiednią kolorystyką. Przestrzenie między poziomicami koloruje się wówczas zgodnie ze skalą barw hipsometrycznych, stosując barwy ciepłe i zimne. Metoda hipsometryczna wykorzystuje właściwości ludzkiego oka. Barwy ciepłe, czyli żółcienie, pomarańcze, czerwienie, wydają się być bliższe w stosunku do obserwatora, a barwy chłodne – zielenie i błękity – bardziej od niego oddalone. Dlatego formy wypukłe, jak góry i wyżyny, oznaczane są barwami ciepłymi, a formy wklęsłe i niżej leżące – barwami chłodnymi.

Biorąc pod uwagę wysokości względne i bezwzględne, geografowie podzielili powierzchnię naszej planety na różniące się pod pewnymi względami formy powierzchni Ziemi (także dna morskiego i oceanicznego). Wyróżnili wśród nich przede wszystkim góry, wyżyny, niziny i depresje na powierzchni Ziemi, a szelfy kontynentalne, stoki kontynentalne, baseny oceaniczne i rowy oceaniczne poniżej poziomu morza.

Mapa hipsometryczna wykonana na podstawie mapy poziomicowej z ryc. 1. Patrząc na mapę hipsometryczną łatwiej wyobrazić sobie rzeźbę terenu. Barwy hipsometryczne są tak dobrane, by tereny wyższe wydawały nam się bliższe, a tereny niższe – dalsze.

Mapa hipsometryczna, mapa warstwo-barwna – mapa ogólnogeograficzna, na której przy pomocy poziomic i barw między nimi zawartych jest odwzorowane ukształtowanie powierzchnilądu. Mapa hipsometryczna przedstawia wybrane wysokości oraz obrazuje układ nizin, wyżyn i gór. Na szczegółowych mapach hipsometrycznych (małych terenów) można odczytać wypukłe formy terenu (pagórki, wzgórza i góry), oraz formy wklęsłe (doliny i nawet małe kotliny).

Na podstawie wysokości bezwzględnej i ukształtowania powierzchni można wyróżnić główne jednostki ukształtowania powierzchni: niziny, wyżyny i góry.

Wypukłe i wklęsłe formy terenu

Wypukłe formy terenu to m.in.:

pagórek – wzniesienie o wysokości względnej z reguły nieprzekraczającej 50 m;
wzgórze – wypukła forma terenu o wysokości względnej od 50 m do 300 m;
góra – to forma terenu o wysokości względnej powyżej 300 m.

Wypukłe formy terenu to pagórki, wzgórza i góry. Na zdjęciu widać dwa szczyty o różnych wysokościach

Wypukłe formy terenu rozpoznaje się na mapie poziomicowej po tym, że wartość poziomic rośnie ku szczytowi formy. Na tym wzniesieniu znajdują się dwa wierzchołki o wysokości 420 m n.p.m. oraz 565 m n.p.m.

Wklęsłe formy terenu to na przykład:

dolina – wydłużone obniżenie terenu, zazwyczaj o łagodnych zboczach po obu stronach, którego dnem często płynie rzeka;
kotlina – zagłębienie które posiada płaskie dno ze wszystkich stron otoczone wzniesieniami;
wąwóz – długie, ale wąskie zagłębienie o stromych zboczach.