Mapa jest podstawowym narzędziem pracy w geografii. Ma szerokie zastosowanie – może pomóc w orientacji w terenie, planowaniu podróży, ale jest też cennym źródłem informacji geograficznych. Dzięki mapom, możliwe jest prowadzenie wielu badań geograficznych.

Mapa to graficzny obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu, wykonany na płaszczyźnie, w pomniejszeniu (skala), według ściśle określonych zasad matematycznych (odwzorowanie kartograficzne), z zastosowaniem znaków umownych. Legenda mapy to zbiór i objaśnienie znaków umownych użytych na mapie.

Istnieje wiele rodzajów map geograficznych. Można je dzielić i klasyfikować na różne sposoby, m.in. ze względu na:

  • treść – mapy pogodowe, krajobrazowe, historyczne, ludnościowe, gospodarcze, administracyjne i inne;
  • zasięg – mapy świata, Europy, Polski, regionów i innych obszarów;
  • przeznaczenie – mapy szkolne, turystyczne, samochodowe i inne;
  • formę – mapy uliczne, ścienne, atlasowe, składane;
  • skalę – mapy wielkoskalowe (np. plany miast, mapy turystyczne), średnioskalowe (np. mapy samochodowe), małoskalowe (mapy świata);
  • nośnik – mapy papierowe, czyli drukowane (np. w podręczniku, atlasie) i elektroniczne, czyli cyfrowe (np. w Internecie, na różnych nośnikach np. płycie CD, pendrive).

Legenda – obowiązkowy element większości map, choć czasem pomijany gdy na mapie użyto elementy jednoznacznie zrozumiałe. Jest to spis umownych znaków zastosowanych na mapie wraz z ich objaśnieniami. Najczęściej stosuje się znaki zrozumiałe nawet bez czytania ich opisu – dzięki temu legenda ma charakter intuicyjny.

Znaki kartograficzne (topograficzne) – wyróżniamy 3 rodzaje znaków stosowanych w legendzie:

  • Znaki punktowe – symbolizują lokalizację obiektów, których powierzchnia i wielkość nie mają większego znaczenia, a najistotniejszy jest sam fakt ich obecności w tym miejscu. Są to pojedyncze obiekty infrastruktury przeróżnego typu, a nawet pojedyncze obiekty przyrodnicze. Najczęściej oznacza się je w sposób intuicyjny, np. parking znakiem drogowym z literą “P”, a kościoły krzyżem.
  • Znaki liniowe – symbolizuję położenie obiektów, których powierzchnia nie ma znaczenia, ale istotna jest ich długość i miejsce występowania. Taki rodzaj znaków obejmuje wszelkie drogi, linie energetyczne, linie kolejowe czy cieki (np. rzeki) – przedstawia się w legendzie jako liniowe fragmenty w wybranych kolorach.
  • Znaki powierzchniowe – symbolizuję położenie obiektów, które zajmuje duże obszary i ma to istotne znaczenie (oprócz miejsca występowania) w kontekście analizy mapy. Najczęściej odnoszą się do przestrzennie dużych obiektów jak jeziora, lasy, miasta lub ich zabudowa. W legendzie przedstawia się je jako kolorowe prostokąty.

 

Mapa może przedstawiać różne obiekty, zjawiska czy nawet procesy. Mogą to być na przykład ukształtowanie terenu, miejsca występowania pól, lasów i domów, jak również rozmieszczenie zakładów przemysłowych czy też obszary występowania różnych gatunków zwierząt i roślin.

Możliwości wykorzystania map to np.planowanie trasy, orientowanie się w terenie, sprawdzenie zasięgu interesującego obszaru, informacyjnie (poznając zagadnienie np. stopę bezrobocia), sprawdzenie prognozy pogody.

 

Przykładowa mapa hipsometryczna – polska

Na mapach hipsometrycznych ukazuje się ukształtowanie terenu i wybrane wysokości

 

Plan to bardzo szczegółowy obraz niewielkiego fragmentu powierzchni Ziemi, przedstawiony w bardzo dużej skali. Ponieważ na planie przedstawia się niewielkie obszary, możliwe jest pominięcie faktu krzywizny Ziemi (wynikającej z jej kulistości) i związanych z tym deformacji. Dlatego na planie zamiast siatki kartograficznej czasami stosuje się specjalną siatkę kwadratów – mającą na celu pomóc w orientacji w terenie (np. w odnalezieniu punktów spisanych w legendzie), lub zupełnie pomija się ten element.

Przykładowy plan – centrum krakowa

Czytaj więcej….