Geografię definiuje się jako naukę badającą powłokę ziemską, jej przestrzenne zróżnicowanie pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym oraz związki zachodzące między środowiskiem przyrodniczym a działalnością człowieka.
Powłoka ziemska – część powierzchni Ziemi wraz z przylegającymi warstwami o różnych stanach skupienia, ograniczona taką głębokością i wysokością, do jakiej może sięgnąć antropogeniczna działalność człowieka.
Dzielimy ją na pięć koncentrycznych przestrzeni zwanych geosferami; są to warstwowo ułożone na sobie powłoki różniące się składem i stanem skupienia materii. Główne geosfery powłoki ziemskiej to:
- litosfera – skorupa ziemska, lita powłoka skalna;
- hydrosfera – powłoka wodna;
- atmosfera – powłoka gazowa (powietrzna);
- biosfera – powłoka życia organicznego;
- pedosfera – powłoka glebowa;
Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Warszawa: WSiP, 1986, s. 11.
Środowisko przyrodnicze, środowisko naturalne – to wszystkie elementy przyrody ożywionej (biosfery) i nieożywionej (atmosfery, hydrosfery, litosfery, pedosfery) – ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe. W jego ramach można wyróżnić następujące elementy:
- budowa geologiczna;
- rzeźba terenu;
- klimat;
- stosunki wodne;
- gleba;
- organizmy żywe;
Środowisko przyrodnicze jest przekształcane na skutek działalności człowieka. W wyniku tych przeobrażeń powstaje środowisko geograficzne, łączące w sobie całość środowiska przyrodniczego z efektami działalności człowieka.
Podział nauk geograficznych
Źródła informacji geograficznej:
- Podręczniki i encyklopedie;
- Atlasy i mapy;
- Roczniki statystyczne;
- Internet;
- Obserwacje i pomiary terenowe;
- Czasopisma;
- Filmy i zdjęcia;
Geograficzne systemy informacyjne:
GIS to cyfrowe (komputerowe) bazy danych o środowisku geograficznym. GIS umożliwia pozyskiwanie, gromadzenie oraz przetwarzanie danych geograficznych w celu np.:
- badanie stanu środowiska przyrodniczego;
- monitoring zmian środowiska;
- ewidencjonowanie zasobów środowiska;
- badanie zależności między elementami środowiska przyrodniczego;
- ochrona przeciwpowodziowa;
- analizy skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych;
- struktura gospodarcza na tle środowiska przyrodniczego;
- planowanie działalności gospodarczej;
- nadzorowanie działalności gospodarczej;
- aktualizacja danych dotyczących infrastruktury technicznej;
- tworzenie map cyfrowych i nawigacyjnych;
- planowanie przestrzenne np. planowanie przestrzeni miejskiej;
- planowanie tras podróży;
Przykłady GIS:
- https://geoportal.gov.pl;
- https://www.google.pl/maps;
- https://www.pgi.gov.pl/dane-geologiczne/geologiczne-bazy-danych.html;
- https://www.openstreetmap.org;
Mądre korzystanie ze źródeł informacji geograficznych
Czasami pracując nad różnymi projektami, potrzebujemy odpowiednich informacji, zwłaszcza konkretnych faktów i danych. Tworząc własną wiedzę, warto przestrzegać kilku istotnych zasad:
- Sprawdzić wiarygodność źródła danych (zwłaszcza źródeł internetowych), a także ich bezstronność;
- Ocenić, czy informacje ze źródła są aktualne (dotyczy to zwłaszcza danych dynamicznie się zmieniających np. liczby ludności państwa), przeanalizować z jakiego okresu pochodzą informacje;
- Zweryfikować sposób zebrania danych (dotyczy zwłaszcza badań terenowych – np. czy dochowano procedur i standardów);
- Wskazać miejsce pozyskania danych (co umożliwi ich odniesienie do konkretnej przestrzeni);
- Prezentując informacje niebędące powszechnie znanymi faktami, należy każdorazowo przytaczać źródło i autora danych informacji, dotyczy to zwłaszcza opracowań graficznych;